Demencja starcza - etapy choroby

Demencja nierzadko uznawana jest za jeden z elementów starości – zapominanie, dezorientacja, apatia, kojarzone są z naturalnym procesem starzenia. Obecnie wiadomo jednak, że demencja nie jest normalnym stanem rzeczy. Stanowi zespół objawów świadczących o postępujących zmianach w mózgu, spowodowanych konkretną chorobą. Demencja nie jest niestety możliwa do wyleczenia. To postępujące zjawisko, które całkowicie zmienia chorą osobę. Dlatego tak istotne jest, by poznać zarówno wszystkie możliwe objawy, jak i etapy demencji, przez które podopieczny będzie przechodzić wraz z opiekunem. W tym tekście skupimy się zatem na ukazaniu zmian zachodzących w chorym i sposobów na radzenie sobie z nimi.

Demencja starcza – objawy

Problemy z pamięcią stanowią jeden z najczęstszych i najbardziej charakterystycznych objawów demencji. Właśnie one powinny być alarmujące zarówno dla chorego jak i najbliższej rodziny. Nawet jeśli początkowo wydają się być powodowane wyłącznie zmęczeniem czy gorszym samopoczuciem, nie powinny być bagatelizowane. Otępienie wiąże się jednak z szeregiem innych objawów, zależnych od rodzaju demencji. To między innymi:

• zaburzenia orientacji czasowo-przestrzennej,
• trudność w dobraniu odpowiednich słów, używanie ich niezgodnie ze znaczeniem,
• chwiejność nastroju, zachowania nietypowe dla danej osoby,
• brak zainteresowań, niechęć do kontaktowania się ze znajomymi,
• trudności przy rozwiązywaniu codziennych problemów, związane z zaburzonym myśleniem przyczynowo-skutkowym.

Istotna jest przede wszystkim obserwacja – czy stan osoby chorej zmienia się i w jakim tempie. W ten sposób opiekun jest w stanie określić, na jakim etapie podopieczny się znajduje.

Demencja starcza – etapy choroby

Zarówno dla chorego jak i opiekunów czy bliskich niezwykle istotne jest to, na jakim etapie zaawansowania demencji podopieczny się znajduje. Zależy od tego zarówno sposób komunikacji jak i pomocy. Wyróżnić można pięć etapów, które będą różnić się niektórymi objawami w zależności od tego, z jakim rodzajem demencji mamy do czynienia. Pisaliśmy o tym zagadnieniu szerzej w artykule Demencja starcza – objawy, rodzaje. Poniżej omówimy pokrótce przebieg każdego z etapów demencji.

Wczesna demencja

Początkowo niektóre objawy mogą być trudne do odczytania. Trudność z przyswajaniem nowych informacji może być odbierana jako reakcja na zmęczenie organizmu. Podopieczny także nie przyznaje się do swoich problemów, zdaje się ich nie zauważać. Lekarze nazywają ten stan anozognozją – nieumiejętności do zdania sobie sprawy z choroby. To schorzenie neurologiczne, na które chory nie ma żadnego wpływu. Opiekun powinien zatem mieć to na uwadze i nie próbować niczego wymuszać ani udowadniać na siłę, że jest inaczej, niż twierdzi osoba z demencją. To może wywoływać frustrację, a nawet agresję. Wczesna demencja jest czasem, który warto wykorzystać na dowiedzenie się o podopiecznym jak najwięcej. Kiedy lubi myć włosy, czy preferuje prysznic a może wannę, co jada na śniadanie i tym podobne. W ten sposób opiekun może poznać rutynę chorego i wprowadzać ją także w czasach, gdy demencja będzie bardziej zaawansowana. To pozwala na zapewnienie podopiecznemu poczucia bezpieczeństwa – porządek w domu, w codziennym planie jest w stanie zneutralizować chaos w głowie, który spowodowany jest chorobą. Ze względu na to, iż już na początkowym etapie mózg ma duże problemy z zapamiętywaniem nowych informacji, opiekun powinien liczyć się z tym, że chory będzie zadawać jedno pytanie po dziesięć, piętnaście czy dwadzieścia razy dziennie. Naturalną reakcją w takich sytuacjach jest rozdrażnienie. Bardzo pomocne dla podopiecznego jest jednak spokojne odpowiadanie, jakby pytanie usłyszało się dopiero pierwszy raz. Irytacja może bowiem powodować poczucie winy, a także rosnący brak zaufania ze strony chorego.

Umiarkowana demencja

Zwykle to właśnie na etapie umiarkowanej demencji pojawia się diagnoza – w tym momencie rodzina postanawia zgłosić się po pomoc do specjalisty. To czas, w którym chory może tracić wątek, wyłapuje jedynie pojedyncze słowa, do których odnosi się podczas rozmowy. Dlatego jego wypowiedzi mogą nie mieć dla opiekuna większego sensu. Dodatkowo zauważyć można, że chory łatwo zapętla się w wykonywaniu pewnych czynności, które zostały już wykonane. Na przykład je zawsze wtedy, gdy jest w kuchni. Jednak w tym czasie również głodzenie się może mieć miejsce – podopiecznemu wydaje się bowiem, że już jadł. Podczas umiarkowanej demencji mózg zaczyna tworzyć swoją własną rzeczywistość, która nie pokrywa się z tym, co naprawdę ma miejsce. Dlatego na tym etapie mogą pojawić się sytuacje, podczas których chory zacznie opowiadać o rzeczach, jakie nie miały miejsca. Na przykład oskarży sąsiadkę, członka rodziny czy inną odwiedzającą go osobę o kradzież w sytuacji, w której nie będzie mógł znaleźć swoich kluczy, kapci czy pilota. Chorujący mózg łączy fakty zupełnie inaczej niż zdrowy organ. Podopieczny może zatem wyciągać wnioski, które opiekunowi będą wydawać się bardzo nielogiczne. W takich sytuacjach konieczne jest zachowanie spokoju, nie wskazywanie, iż chory kłamie. Wystarczy bowiem poświęcić chwilę na to, by znaleźć zgubę i pokazać ją osobie z demencją. To z pewnością będzie w stanie ją uspokoić. Istotne jest także, by komunikować się z chorym w jak najprostszy sposób, najlepiej pokazując mu przedmioty o których jest mowa. To samo dotyczy osób. Zamiast mówić „To ja”, lepiej powiedzieć „To ja, Ania, Twoja córka”. W ten sposób podopieczny otrzymuje potrzebną informację – bez wymagania od niego, że powinien to wiedzieć. To przecież czas, w którym osoba z demencją jest bardzo zagubiona. Niekoniecznie jest w stanie poznać przedmiot trzymany w dłoniach, nie mówiąc już o członkach swojej rodziny. Należy jednak pamiętać, iż na tym etapie demencji podopieczny nadal jest osobą sprawną. I nie potrzebuje, by ktokolwiek wyręczał ją w wykonywaniu podstawowych czynności. To może prowadzić do irytacji i agresywnych zachowań.

Późna umiarkowana demencja

To etap, na którym coraz trudniejsze jest porozumiewanie się z osobą chorą na demencję. Nie sięga ona już do przeszłości, jak w poprzednim etapie – żyje w teraźniejszości, skupiając się wyłącznie na bodźcach, których nie może jednak przyswoić w zbyt dużych ilościach. Chory skupia się na jednej rzeczy: smaku, dotyku czy odczuciu. Dlatego nierzadko można zauważyć, iż nie uczestniczy w rozmowie, zajmując się wyłącznie serwetką leżącą na stole. To także czas, w którym warto ograniczyć kontakty z podopiecznym. Im więcej osób znajduje się w pokoju, tym mniejsza szansa na jakąkolwiek interakcję. W takich sytuacjach osoba chora ma do czynienia ze zbyt dużą ilością bodźców, co może wywołać skrajne reakcje. Podczas późnej umiarkowanej demencji zacierają się także granice dotyczące tak zwanego dobrego wychowania. Chory nie puka przed wejściem do pokoju a nawet jest w stanie wyrwać komuś z rąk przedmiot, którym jest akurat zainteresowany. To, co uznane byłoby za nietakt w normalnej sytuacji, w świecie chorego na demencję jest normą. Nie pomogą przy tym żadne upomnienia, gdyż podopieczny działa pod wpływem choroby, nie jest świadom swojego nietaktu.

Chory ma także coraz większe trudności z wysławianiem się. Opiekun może z łatwością zauważyć frustrację i rosnącą w takich sytuacjach agresję. Dlatego zachowanie spokoju może być wyjątkowo pomocne. Chociaż choroba umysłu postępuje, podopieczny nadal ma dużo energii. W niektórych sytuacjach, zwykle związanych z emocjami, może nawet podnosić ciężkie przedmioty, z którymi w normalnych sytuacjach ma problem. Dlatego opiekun powinien brać pod uwagę różne okoliczności i zawsze być przygotowany na wszystko. Warto także pamiętać, iż ciało osoby chorej na demencję również inaczej odbiera bodźce. Woda, która dla osoby zdrowej może być ciepła, dla chorego będzie lodowata. Dlatego konieczna jest delikatność podczas mycia i dobry zmysł obserwacji. Jeśli zauważalne jest częste nerwowe reagowanie na prysznic czy kąpiel, można z nich zrezygnować. Istnieje wiele preparatów, w tym te z serii Seni Care, które doskonale oczyszczają skórę bez konieczności używania wody. To może pomóc zredukować stres związany z kąpielami.

Zaawansowana demencja

To etap, podczas którego osoba z demencją nie jest w stanie dać sobie rady bez stałej pomocy opiekuna. Nawet najprostsze czynności takie jak chodzenie zostają utrudnione. To mózg odpowiada za wysyłanie komunikatów do mięśni – mózg jednak pracuje nieprawidłowo. Wiąże się to także z utratą zdolności manualnych. Zapinanie guzików czy nawet trzymanie widelca jest niezwykle trudne. Dlatego pomoc opiekuna jest w tym przypadku niezastąpiona. Zrozumienie pewnych gestów, takich jak skinięcie głową, również może nie być zrozumiałe. Wykonywanie ich z kolei może być mechaniczne. Dlatego opiekun musi być dobrym obserwatorem i interpretatorem działań osoby chorej.

To także czas, w którym chory większą część swoich dni spędza w łóżku, nie mając siły się podnieść. Nietrzymanie moczu, które z dużym prawdopodobieństwem pojawiło się już wcześniej, staje się coraz bardziej uciążliwe. Dlatego konieczne jest skorzystanie z wyrobów chłonnych dla osób leżących, takich jak pieluchomajtki czy pieluchy anatomiczne. W tekście Jak wybrać wyrób chłonny dla osoby leżącej wskazaliśmy praktyczne porady, jak dokonać takiego wyboru. Korzystanie z odpowiednich produktów może bowiem uchronić chorego przed dyskomfortem, podrażnieniami czy odparzeniami.

Głęboka demencja

W stanie głębokiej demencji osoba chora nie rozpoznaje już rzeczywistości, która ją otacza. Ludzie, przedmioty – wszystko wydaje się obce. Niektóre znane zapachy, dźwięki czy głosy mogą być jednak pocieszające. Dlatego w takich chwilach warto chociażby mówić do swoich bliskich chorujących na demencję. Zauważyć można także coraz większe problemy z połykaniem i oddychaniem. Jest to spowodowane wyniszczaniem się kolejnych układów organizmu. Stąd częste krztuszenie się, trudności w odkaszlnięciu. Konieczna jest zatem uważna obserwacja i pomoc. Na tym etapie niezwykle pomocne jest pobudzanie krążenia skóry, a także delikatne oklepywanie pleców, by pomóc choremu w odkaszlnięciu wydzielin znajdujących się w płucach. W tym celu opiekun może wykonywać delikatny masaż z użyciem natłuszczającego olejku do skóry. Masaż działa także uspokajająco, co może pomóc w ostatnich chwilach chorego.

Demencja może postępować latami - trudno jest przewidzieć, w którym momencie chory przejdzie do kolejnego etapu. Dlatego konieczna jest obserwacja podopiecznego, która umożliwi pomoc w odpowiedni, adekwatny do sytuacji sposób.