Jak zapobiegać odleżynom?

Zapobieganie powstawaniu odleżyn to niezbędny element codziennej opieki nad osobami z niepełnosprawnościami, trwale bądź czasowo unieruchomionymi czy jeżdżącymi na wózkach. Profilaktyka przeciwodleżynowa stanowi złożony proces, składający się z kilku istotnych czynników: zmniejszania ucisku ciała, utrzymywania odpowiedniego mikrokrążenia, higieny i pielęgnacji a także diety. W tym tekście wskażemy kilka porad, jak zapobiegać odleżynom oraz jakie akcesoria i preparaty będą przy tym pomocne.

Co powoduje odleżyny?

Odleżyny są ranami skóry, które powstają w wyniku stałego ucisku (czasem połączonego z tarciem). Spowodowane są zbyt długim leżeniem bądź siedzeniem w tej samej pozycji, dlatego na powstawanie odleżyn najbardziej narażone są osoby z niepełnosprawnościami, unieruchomione bądź jeżdżące na wózkach. Co więcej – podczas siedzenia ciężar ciała jest znacznie większy, niż podczas leżenia, dlatego osoby na wózkach powinny wykazywać się jeszcze większą czujnością w tej kwestii. Odleżyny mogą powstawać także w wyniku urazów i stłuczeń.

Wyróżnia się pięć stopni powstawania odleżyn:

• I – rumień jest niewielki i blednie, gdy nacisk zostaje zmniejszony. Oznacza to, iż mikrokrążenie nie zostało uszkodzone.
• II – rumień nie blednie po zmniejszeniu nacisku. Skóra w tym miejscu jest twarda, można także zaobserwować obrzęk bądź pęcherze.
• III – rana nie jest już wyłącznie powierzchniowa, bardzo odróżnia się od zdrowej tkanki. To moment, w którym tkanka mięśniowa obumiera, a w środku rany można zauważyć ziarninę bądź ropną maź.
• IV – na dnie rany widoczna jest tkanka martwicza. Skóra jest całkowicie zniszczona a uszkodzenie dosięga tkanki tłuszczowej.
• V – tkanka martwicza dosięga kości, a w ranie powstają przetoki. Nieleczona odleżyna może być przyczyną sepsy.

Tego typu rany najczęściej powstają w miejscach z wyjątkowo cienką skórą, a także na wyniosłościach kostnych, gdzie mniejsza ilość tkanki dzieli skórę i kość. To przede wszystkim odleżyny na piętach, kolanach, biodrach, kości ogonowej, kręgosłupie, ramionach, łokciach, głowie, a nawet uszach czy kościach policzkowych. Może się do tego przyczyniać także brak jędrności skóry, która jest wtedy znacznie bardziej podatna na uszkodzenia. Profilaktyka przeciwodleżynowa powinna zatem polegać na zredukowaniu do minimum czynników takich jak ucisk, problemy z mikrokrążeniem, suchość i osłabienie skóry oraz nadmierna szczupłość bądź otyłość.

Odleżyny – jak zapobiegać ich powstawaniu?

Zapobieganie odleżynom jest złożonym procesem, w którym każdy element jest niezwykle istotny. Jak chronić podopiecznego przed ranami odleżynowymi?

• Dla wielu osób profilaktyka przeciwodleżynowa zaczyna się poprzez dbanie o częste zmiany pozycji podopiecznego, które stanowią ochronę przed stałym uciskiem. Powinno się przekładać chorego co godzinę, maksymalnie co dwie godziny, by nie dopuścić do problemów z mikrokrążeniem skóry. W tym celu warto wprowadzić tak zwany harmonogram zmian, by jak najrzadziej powtarzać konkretne pozycje ułożenia podopiecznego.
• Przekładanie chorego ma na celu niedopuszczenie do uszkodzenia mikrokrążenia, natomiast poduszka czy krążek przeciwodleżynowy mają za zadanie pobudzenie go. Wykonują swojego rodzaju masaż, który poprawia ukrwienie skóry, a także wzmacnia ją. Poduszki przeciwodleżynowe wypełnione gryką polecane są przede wszystkim alergikom, gdyż łuski gryczane charakteryzują się właściwościami hamującymi rozwój bakterii i roztoczy. Zapewniają odpowiednią cyrkulację powietrza, co umożliwia jego stały dostęp do miejsca zagrożonego powstaniem odleżyny. Podobnie działają poduszki przeciwodleżynowe z granulatem, które masują skórę i łagodzą ból, jaki może pojawić się przy zbyt długim nacisku. Warto zaopatrzyć się przede wszystkim w poduszkę bądź krążek z otworem, gdyż chronią one przed powstawaniem odleżyn na głowie.

• Do profilaktyki przeciwodleżynowej należy także odpowiednia pielęgnacja podopiecznego. Mowa nie tylko o codziennej higienie, ale także korzystaniu z kremów ochronnych, które wzmacniają skórę i redukują ryzyko wystąpienia podrażnień czy odparzeń, mogących przyczynić się do powstania odleżyny. Należy przy tym zwrócić uwagę na kilka czynników, takich jak dokładne choć delikatne osuszanie ciała podopiecznego (bez nadmiernego pocierania) oraz korzystanie z preparatów natłuszczających, a nie wysuszających skórę. Zastąpienie mydła lotionem myjącym może być dobrym wyjściem, tak samo jak korzystanie z balsamów i innych kosmetyków ujędrniających skórę. Warto zaopatrzyć się chociażby w żel aktywizujący Seni Care, który wspomaga mikrocyrkulację krwi, a także krem ochronny Seni Care, który redukuje ryzyko pojawienia się odparzeń.
• Elementem zapobiegania powstawania odleżyn jest także odpowiednia dieta. Masa ciała podopiecznego jest bowiem jednym z czynników mogących zwiększać ryzyko powstania odleżyny. U osób chudych oraz otyłych tego typu rany pojawią się szybciej, niż u chorego o przeciętnej budowie ciała. Dieta przeciwodleżynowa powinna być bogata we wszystkie mikro- i makroelementy, jednak przede wszystkim w pełnowartościowe białko (nabiał, mięso, ryby). Najlepiej gotowane na parze bądź pieczone, by było jak najbardziej lekkostrawne. Warto także pamiętać o witaminach A, E i C, chroniących skórę przed osłabieniem. Dlatego posiłki dla osób narażonych na powstawanie odleżyn powinny obfitować w świeże warzywa i owoce.

Istotną częścią profilaktyki mogą być także materace przeciwodleżynowe, które ułatwiają pracę opiekunowi. Jak działają i który z nich wybrać?

Jaki materac przeciwodleżynowy wybrać?

Materace przeciwodleżynowe zapewniają nie tylko wygodę podczas leżenia, ale także dbają o płynne zmiany ucisku na różne partie ciała. Wyposażone są w specjalną pompę, która wtłacza powietrze do komór materaca – bąbelków bądź rur, w zależności od rodzaju sprzętu. Materac kładzie się na zwykłym łóżku, by zapewnić podopiecznemu komfort i stabilność. Czym zatem różnią się same materace i dla kogo są przeznaczone?

Bąbelkowy materac przeciwodleżynowy

To najbardziej popularny typ materaców przeciwodleżynowych – najprawdopodobniej przez wzgląd na niższą cenę niż w przypadku urządzeń rurowych. Bąbelkowe materace sprawdzają się przede wszystkim w profilaktyce oraz w przypadku leczenia mniejszych odleżyn I stopnia, a zatem dopiero rozwijających się. Dodatkowo dobierany jest raczej dla osób o wadze nieprzekraczającej 90 kilogramów. Używany również w przypadku profilaktyki przeciwodleżynowej u dzieci.

Rurowy materac przeciwodleżynowy

Materace rurowe zwykle wyróżniają się większą ceną niż materace bąbelkowe. Ich konstrukcja sprawia, że dla wielu osób są wygodniejsze, bardziej elastyczne i miękkie. Przede wszystkim jednak umożliwiają leczenie odleżyn powyżej II stopnia, a także stanowią doskonały wyrób profilaktyczny nawet w sytuacjach wysokiego zagrożenia powstawania ran. Materace rurowe wytrzymują również większy ciężar, nawet do 140 kilogramów.

Materac to wyrób medyczny, który jest niezastąpiony w domach z osobami leżącymi, narażonymi na powstawanie odleżyn. Chociaż nie jest jedynym elementem profilaktyki, z pewnością należy do jednego z najważniejszych.

Ochrona przed powstaniem odleżyn jest znacznie lepszym rozwiązaniem, niż leczenie już powstałych ran. Choć opatrunki na odleżyny są w stanie wyleczyć nawet te najbardziej zaawansowane rany, zawsze stanowią one pewne zagrożenie, a także ogromny ból i dyskomfort dla podopiecznego. Zamiast tego lepiej zatem wykorzystać sposoby na zapobieganie odleżynom, niż na leczenie ich.