Udar mózgu – rodzaje, objawy, przyczyny. Leczenie i rokowania
Czas czytania: 8 min.
Udar mózgu to trzecia najczęstsza przyczyna zgonu. Po czym poznać, że doszło do udaru? Co robić w takiej sytuacji? Na czym polega leczenie oraz jakie są rokowania dla pacjentów po udarze? Odpowiadamy na te pytania.
Udar mózgu – czym jest? Rodzaje
Co to jest udar mózgu? Tak nazywane jest obumarcie komórek nerwowych mózgu (tzw. obumieranie mózgu po udarze) wskutek zatrzymania dopływu krwi. Udar może mieć miejsce w różnych częściach mózgu. Kiedy do jego wystąpienia dojdzie na obszarze móżdżku, jest to udar móżdżku, natomiast gdy w obrębie pnia mózgu – jest to udar pnia mózgu. Udar może dotyczyć prawej półkuli mózgu, wtedy jest to udar prawostronny, natomiast udar lewej półkuli mózgu to tzw. udar lewostronny.
Z udarem mózgu związane jest pojęcie apopleksja. Co to takiego? Słowo to, pochodzące z greki, a konkretnie słowa ἀποπληξία [apoplēksía] oznaczającego porażenie lub paraliż, jest zaliczane do grupy archaizmów w terminologii medycznej. Dawniej apopleksją nazywano nagły wylew krwi do mózgu. Obecnie zamiast sformułowania atak apopleksji, używa się terminów takich jak: udar, udar mózgu czy też udar mózgowy.
Udar mózgu – rodzaje
Wyróżniamy trzy rodzaje udarów:
- udar krwotoczny mózgu – ten typ udaru stanowi około 20% wszystkich przypadków udaru mózgu,
- udar niedokrwienny mózgu – to najczęstszy udar mózgu, występuje w około 80% przypadków,
- udar żylny mózgu – to najrzadszy rodzaj udaru, występuje w mniej niż 1% przypadków.
Pacjenci często zastanawiają się, dlaczego udar jest nazywany zawałem mózgu – wynika to z podobieństwa mechanizmu powstawania tego stanu z zawałem serca. Który udar jest gorszy? Krwotoczny udar mózgu czy udar mózgu niedokrwienny? Najpoważniejsze konsekwencje ma udar krwotoczny mózgu. Śmiertelność jest bardzo wysoka – połowa pacjentów umiera w ciągu pierwszych dwóch dni od udaru.
Wylew a udar
Wiele osób myli pojęcia udar a wylew. Czym się różnią te dwa stany? Wylew to rodzaj udaru, a konkretnie tak jest nazywany udar krwotoczny. Dochodzi do niego, gdy następuje pęknięcie naczynia zaopatrującego mózg w krew i w rezultacie, dochodzi do wylewu krwi do mózgu.
Mini udar z powodu stresu
Warto mieć świadomość, że do udaru mózgu może dojść także w wyniku nadmiernego stresu. Jest to tzw. mini udar (inaczej TIA lub przemijający atak niedokrwienny). Ile trwa udar mózgu TIA? Objawy lekkiego udaru utrzymują się zwykle do 60 minut i ustępują samoistnie. Nie należy ich lekceważyć, ponieważ wystąpienie mikro udaru zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia w przyszłości dużego udaru.
Objawy udaru
Jak rozpoznać udar? Objawy i oznaki udaru zależą od rodzaju udaru oraz tego, która część mózgu została uszkodzona.
Udar niedokrwienny – objawy:
- nagłe drętwienie twarzy lub kończyn, szczególnie po jednej stronie ciała
- problemy z mówieniem,
- problemy z chodzeniem,
- silny ból głowy bez znanej przyczyny,
- zaburzenia widzenia,
- zawroty głowy.
Inne najczęstsze zwiastuny udaru to osłabienie mięśni języka i gardła, np. drętwienie języka. Udar może spowodować także niedowład kończyny górnej lub dolnej oraz zaburzenia równowagi i koordynacji ruchów.
Udar krwotoczny – objawy:
- ból mięśni szyi i ramion,
- nagły, silny ból głowy w okolicy tyłu głowy,
- niezdolność do poruszania się,
- nudności i wymioty,
- wrażliwość na światło,
- utrata przytomności,
- zaburzenia widzenia.
Mini udar – objawy
Jeśli u pacjenta wystąpiły symptomy udaru mózgu, ale objawy ustępują w ciągu kilku minut, świadczy to o przejściowym napadzie niedokrwiennym, czyli TIA.
Cichy udar – objawy
Czasami pacjent nie zdaje sobie sprawy z tego, że wystąpił u niego udar. Jest to tzw. cichy udar mózgu. Objawy są trudne do wychwycenia, mogą z nimi być np. problemy z pamięcią. Rozpoznanie może zostać postawione przypadkowo podczas badań obrazowych mózgu.
Udar mózgu – przyczyny
Od czego jest udar? Co powoduje udar? Przyczyny to:
- w przypadku udaru krwotocznego mózgu – pęknięcie ściany tętnicy mózgowej i wystąpienie krwotoku śródmózgowego lub podpajęczynówkowego,
- w przypadku udaru niedokrwiennego mózgu – niedrożność tętnicy zaopatrującej część mózgu w krew (np. w przebiegu miażdżycy lub podczas migotania przedsionków) – w rezultacie dopływ krwi do mózgu jest bardzo ograniczony,
- w przypadku udaru żylnego mózgu – zakrzepica zatok żylnych mózgowia.
Czy udar mózgu może się powtórzyć?
Udar mózgu może wystąpić ponownie, przy czym każdy kolejny atak stanowi większe niebezpieczeństwo dla życia pacjenta. Ryzyko nawrotu w ciągu 30 dni po pierwszym epizodzie wynosi 1,7–4%, natomiast w kolejnych miesiącach i latach zwiększa się do 12% (do roku po ataku) oraz do 42% w 5 lat po pierwszym udarze.
Niskie ciśnienie a udar mózgu
Ryzyko wystąpienia ponownego udaru mózgu można zmniejszyć poprzez kontrolę ciśnienia tętniczego. Wdrożenie leczenia hipotensyjnego zmniejsza ryzyko nawrotu udaru niedokrwiennego o 36%, natomiast w przypadku udaru krwotocznego o aż 76%.
Udar mózgu – ile dni w szpitalu, leczenie
Jak leczy się udar mózgu? Pierwsza pomoc i zabezpieczenie podstawowych czynności życiowych ma kluczowe znaczenie.
Jak udzielić pomocy komuś, kto ma udar? Co robić w przypadku udaru? Oto pierwsza pomoc krok po kroku:
- upewnij się, że miejsce jest bezpieczne,
- ułóż chorego w pozycji leżącej z tułowiem uniesionym na wysokość około 30–40 cm lub, jeśli jest on nieprzytomny, w pozycji bezpiecznej,
- natychmiast wezwij służby ratownictwa medycznego, jeżeli poszkodowany nie oddycha – rozpocznij resuscytację,
- nie podawaj poszkodowanemu żadnych leków, jedzenia ani picia,
- pozostań przy poszkodowanym do czasu przyjazdu pogotowia ratunkowego.
Udar mózgu – leczenie
Jak wygląda postępowanie z pacjentem, który ma udar? Leczenie w warunkach szpitalnych polega na podtrzymywaniu funkcji życiowych – podaniu tlenu oraz kroplówki, a także odpowiednich leków (np. rozpuszczających zakrzepy). Wypis ze szpitala można uzyskać po kilku dniach, gdy stan pacjenta się ustabilizuje. W przypadku gdy rozpoznano rozległy udar mózgu, wypis ze szpitala może mieć miejsce dopiero po kilkunastu dniach od wystąpienia udaru. Po opuszczeniu szpitala konieczne jest odpowiednie żywienie, a także intensywna rehabilitacja.
Czego nie można robić po udarze mózgu?
Pierwsze dni po udarze mogą być ciężkie zarówno dla chorego, jak i jego rodziny, ponieważ będzie on wymagał wsparcia w najprostszych czynnościach, takich jak ubieranie się, przygotowywanie posiłków czy też poruszanie. Konieczne może się okazać także przystosowanie mieszkania lub domu np. poprzez zamontowanie specjalnych poręczy dla niepełnosprawnych. Jak długo regeneruje się mózg po udarze? Proces ten może trwać od kilku miesięcy do nawet 1-2 lat, w zależności od rozległości uszkodzeń w obrębie układu nerwowego.
Rehabilitacja po udarze polega na prowadzeniu w tym kluczowym początkowym okresie oszczędzającego trybu życia, zażywaniu leków przepisanych przez lekarza, uczęszczaniu na zajęcia rehabilitacyjne oraz unikaniu sytuacji, w których mogłoby dojść do upadku. Bardzo ważne jest stosowanie dobrze zbilansowanej diety, bogatej w chude mięso, owoce, warzywa, produkty pełnoziarniste oraz oleje roślinne, natomiast to, czego nie wolno po udarze mózgu jeść, to: sól, tłuszcze nasycone i węglowodany proste.
Czy udar może się cofnąć? Czy zmiany w mózgu po udarze są odwracalne?
Prawie ¼ pacjentów po udarze niedokrwiennym mózgu powraca do wszystkich aktywności prowadzonych przed chorobą. Czasami zdarza się także, że objawy udaru ustępują samoistnie – wtedy mowa o tzw. TIA, czyli mikro udarze.
Udar mózgu – rokowania. Ryzyko śmierci po udarze.
Każdy udar mózgu jest stanem zagrożenia życia i wymaga jak najszybszego leczenia w szpitalu. Jakie szanse ma pacjent, u którego zdiagnozowano udar krwotoczny lub udar niedokrwienny? Rokowania zależą od rodzaju udaru, czasu reakcji po zaobserwowaniu objawów udaru oraz rozległości uszkodzeń.
Bardzo niebezpieczny jest udar krwotoczny mózgu. Śmiertelność w ciągu pierwszych dwóch dni od udaru wynosi powyżej 50%. Zupełnie inne skutki mają także udar lewostronny oraz udar prawostronny. Rokowania w tym pierwszym przypadku mogą być gorsze, ze względu na to, że lewa półkula odpowiada między innymi za rozumienie i używanie języka, a także logiczne i analityczne myślenie.
Profilaktyka udaru mózgu
Życie po udarze może być trudne zarówno dla chorego, jak i jego bliskich, dlatego zawsze lepiej zapobiegać niż leczyć udar mózgu. Profilaktykę udaru mózgu powinien stosować nie tylko człowiek zagrożony udarem mózgu (np. ze względu na palenie tytoniu czy też nadużywanie alkoholu), ale każdy z nas. Oto jej najważniejsze zasady:
- leczenie zdiagnozowanych wcześniej schorzeń, niezwlekanie z wizytami u lekarza ani badaniami kontrolnymi oraz zażywanie przepisanych leków zgodnie z zaleceniami (w szczególności dotyczy to chorób serca, nadciśnienia tętniczego oraz cukrzycy),
- nielekceważenie symptomów, które mogą wskazywać na udar mózgu. Objawy ostrzegawcze powinny skłonić do jak najszybszego skorzystania z pomocy lekarskiej,
- utrzymywanie prawidłowej masy ciała, między innymi poprzez regularną aktywność fizyczną,
- zmodyfikowanie diety — zwiększenie podaży świeżych owoców i warzyw, wybieranie pokarmów o niskiej zawartości tłuszczów nasyconych i węglowodanów prostych, natomiast bogatych w tłuszcze roślinne, błonnik pokarmowy oraz węglowodany złożone. Ograniczenie soli oraz sięganie po zdrowe przekąski.
Najczęściej zadawane pytania
Co to jest udar? Definicja
Jakie są przyczyny udaru?
Jak rozpoznać udar?
Jakie są objawy udaru? Kiedy do szpitala?
Czego nie wolno po udarze mózgu?
UWAGA! Artykuł został opublikowany w celach informacyjnych. Zawarte w nim informacje nie mają na celu zastąpienia indywidualnej porady medycznej udzielanej przez lekarza. Przed zastosowaniem się do porad medycznych zawartych w serwisie należy skonsultować się z lekarzem.
Źródła:
https://pacjent.gov.pl/zapobiegaj/niespodziewany-udarRymer M. M. Hemorrhagic stroke: intracerebral hemorrhage. Missouri medicine 108(1), 50–54 (2011)
https://www.neuraxpharm.com/pl/zaburzenia/udar-mozgu
https://www.cedars-sinai.org/health-library/diseases-and-conditions/i/ischemic-stroke.html
https://www.mountsinai.org/locations/cerebrovascular-center/conditions/stroke/hemorrhagic-stroke
https://www.webmd.com/stroke/guide/silent-stroke-you-need-to-know
https://journals.viamedica.pl/polski_przeglad_neurologiczny/article/view/20194
https://my-ms.org/anatomy_brain_part1.htm
Jankowiak, Lucyna. (2017). Leksem 'apopleksja' w historii polszczyzny. Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej. 52. 1-28. 10.11649/sfps.2017.001.
https://www.webmd.com/stroke/home-after-stroke
https://www.pennmedicine.org/updates/blogs/neuroscience-blog/2022/march/what-to-do-if-someone-is-having-a-stroke
https://www.cdc.gov/stroke/treatments.htm
https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/stroke/stroke-recovery-timeline
Powiązane wpisy
Odpowiednia ochrona przed wilgocią i odparzeniami przy problemie nietrzymania moczu (NTM) zależy od wielu elementów, w tym także używanego wyrobu chłonnego....
Życie z problemem nietrzymania moczu (NTM) może być uciążliwe z wielu przyczyn. Przede wszystkim z powodu dyskomfortu związanego z towarzyszącym uczuciem...
Nietrzymanie moczu (NTM) jest przypadłością, która przeważnie towarzyszy innym schorzeniom – stwardnieniu rozsianemu, niepełnosprawności, chorobie Alzheimera...
Nietrzymanie moczu (NTM) jest problemem powszechnym, dotyczącym statystycznie co czwartej kobiety i co ósmego mężczyzny. Dotyka nie tylko seniorów i osoby...
Nietrzymanie moczu (NTM) jest przypadłością, która częściej dotyka kobiet niż mężczyzn (statystycznie co czwartą kobietę i co ósmego mężczyznę). Przez wzgląd...
Wyrób chłonny powinien nie tylko chronić przed wilgocią, ale także zapewniać jak największy komfort użytkowania. Wiąże się to z odpowiednim dopasowaniem do...
Chociaż pieluchomajtki stanowią jeden z częstszych wyborów osób ze średnim i ciężkim (a także bardzo ciężkim) nietrzymaniem moczu, nie jest to jedyny typ...
Pieluchomajtki stanowią jeden z najczęściej wybieranych wyrobów chłonnych, zwłaszcza dla osób ze średnim, ciężkim i bardzo ciężkim nietrzymaniem moczu. Nie...
Komentarze
Dzień dobry. Dwa tygodnie temu miałem epizod TIA. Dodam, że drugi, pierwszy zlekceważyłem bo minął po kilku minutach. Objawy to afazja - trwała około 20 minut (takie same objawy przy dwóch epizodach). Wiek 43 lata. Regularnie ćwiczę (ale nie nie na maxa tylko rozsądnie). Regularnie badam serce i robię EKG wysiłkowe. Wyniki w szpitalu TK - nic nie widać, rezonans - wyjątkowo czysty, tętnice szyjne bez zmian, EKG i ECHO - ok, badanie krwi - wszystko w normie. Mam zdiagnozowane nadciśnienie ale pod kontrolą biorę leki. Miałem też wcześniej epizody migreny acefalicznej z aurą (widzenie tunelowe i drętwienie dłoni). W szpitalu wskazali, że nie ma przesłanek na diagnostykę w kierunku PFO. Dostałem Acard 75 i nowe leki na nadciśnienie.
Od tego czasu przeczytałem bardzo dużo artykułów naukowych na temat TIA i udarów.
Wynika z nich, że było to TIA kryptogenne i takich przypadków jest nawet 30-40%.
Jak patrzę na wyniki statystyczne i możliwość kolejnego udaru, to dane te są bardzo trudne do zaakceptowania. Przede wszystkim znacząco różnią się od siebie i najczęściej wszystko jest generalizowane. Najbardziej optymistyczne wyniki jakie znalazłem w artykule naukowym stanowią, że szansa na przeżycie kolejnych 20 lat wśród młodych ludzi po TIA wynosi 75% (jestem facetem więc pewnie z 70%).
Patrząc jednak na to, że dwa epizody TIA wystąpiły u mnie w przeciągu roku oraz, że nie za bardzo mam jak zminimalizować czynniki ryzyka (bo ich nie ma), oraz, że autorzy radzą aby unikać stresu (ciekawe jak?), oraz, że nie stwierdzono przyczyny, to nie za bardzo wiem co mam robić. Psychika zaczyna klękać. Jakieś rady albo wskazówka. Na terapię się już zapisałem, czekam też na konsultację z neurologiem, psychiatrą i hipersonikiem. Pozdrawiam, Piotr
Replied by: Alicja On 2024-10-10
Dzień Dobry mój tato 73 lata dostał drugiego udaru nie mam informacji dokładnej jaki to udar lecz po dwóch dniach od przyjęcia w szpitalu jest już na intensywnej opiece neurologicznej doszło to bezwładu lewej ręki i noga lewa jest w miarę sprawna jakie są rokowania przy takim udarze .
Replied by: Joanna On 2024-07-05
Witam, wczoraj mój dziadek miał udar. Dziadek stracił pamięć, nie rozpoznaje osób na zadane mu pytania odpowiada kompletnie bez sensu. Jednak pamięta o tym żeby np odebrać telefon. Obecnie jest w szpitalu. Czy jest szansa żeby dziadek funkcjonował jeszcze normalnie? Jeśli tak ile około trwałaby rehabilitacja?
Dodam ze dziadek ma 69 lat
Replied by: Joanna On 2024-02-15
Witam jestem trzeci miesiąc po lekkim udarze, wszystko ustąpiło czuję się bardzo dobrze, mam pytanie czy mogę okazjonalnie napić się alkoholu?
Replied by: Joanna On 2023-11-16
Nagly bol glowy z lewej strony pyralgina nie pomogla.problem zprawym okiem widze tylko na wprost ostatni udar 5 lipiec 2023
Replied by: Alicja On 2023-10-04
Dzień Dobry. Mój syn ma 50 lat, nie pije alkoholu, jest nałogowym palaczem. Uległ ciężkiemu wypadkowi motocyklem. Oprócz uszkodzenia wszystkich narządów wewnętrznych /usunięcie śledziony, szycie wątroby, jelit, guza trzustki/. Minęło od wypadku pięć dni i już nie leży pod respiratorem, a gojenie ran w/g lekarzy jest rokujące, lecz stwierdzono że dostał prawostronnego udaru mózgu, ma zaburzenia mowy i niedowład lewej ręki. Jakie mogą być rokowania? Czy będzie mówił i miał sprawną rękę?
Replied by: Joanna On 2023-08-10
Jestem po udarze mózgu.. proszę o odpowiedź.. dziękuję
Replied by: Joanna On 2023-08-07
Co gorsze wylew czy udar?
Replied by: Alicja On 2023-07-13
Zadaj pytanie lub napisz komentarz