Prostata - czym jest, objawy chorobowe, badanie, leczenie

Problemy z prostatą to niemal nieodłączna część życia mężczyzny po 50. roku życia. Przez wzgląd na pojawiające się wtedy zaburzenia hormonalne, gruczoł prostaty nie pracuje w ten sam sposób co dotychczas. Powoduje to między innymi problemy z mikcją bądź nietrzymanie moczu, które – przy pozostałych kwestiach związanych ze starzeniem się organizmu – są dla mężczyzny niezwykle trudne. Aby jak najlepiej chronić się przed zapaleniem gruczołu krokowego warto przeprowadzać regularne badania prostaty, a także uważnie obserwować swoje ciało. Na jakie objawy przede wszystkim zwracać uwagę?

Co to jest prostata i gdzie jest w organizmie?

Prostata, inaczej zwana także gruczołem krokowym, to narząd mięśniowo-gruczołowy, który stanowi część męskiego układu płciowego.  

Prostata znajduje się w miednicy mniejszej, poniżej pęcherza moczowego. Cewka moczowa przebiega przez jego miąższ, dlatego też rozrost prostaty powoduje problemy z oddawaniem moczu. Z kolei tylna część stercza przylega jednak bezpośrednio do odbytnicy, dlatego badanie prostaty przeprowadza się właśnie per rectum. 

Funkcje prostaty i anatomia prostaty

Prostata jest istotnym elementem męskiego układu płciowego. To właśnie ona odpowiada za produkcję wydzieliny będącej nośnikiem plemników. Wydzielina jest biaława i ma charakterystyczny zapach - to właśnie jej zapach wyczuwalny jest w spermie. Płyn stanowi nie tylko nośnik plemników - pełni dla nich również funkcje odżywcze. 

Kształt prostaty najczęściej porównuje się do orzecha jadalnego, gdyż jest to lekko spłaszczony stożek. Składa się z dwóch płatów, które są połączone ze sobą węziną i znajdują się w mocnej torebce z mięśni gładkich. W trakcie szczytowania mięśnie gładkie kurczą się, co umożliwia ejakulację.

Przyczyny problemów z prostatą

Problemy z prostatą stanowią jeden z elementów starzenia się organizmu mężczyzny. Przerost stercza może dotyczyć nawet 80% starszych mężczyzn oraz 40% po 60. roku życia. Jednak statystyki nie oddają skali problemu, gdyż wielu mężczyzn nie szuka pomocy w związku ze swoją przypadłością. Przerost prostaty spowodowany jest przede wszystkim zmianami hormonalnymi – spadkiem poziomu testosteronu oraz zachowaniem normalnego poziomu estrogenów. Jednak wskazuje się, iż na problemy z prostatą wpływ mają także uwarunkowania genetyczne oraz nieodpowiednia dieta. Należy jednak zaznaczyć, że powiększona prostata nie musi oznaczać łagodnego rozrostu gruczołu krokowego. Aby stwierdzić tę przypadłość konieczne jest także występowanie odpowiednich objawów.

Choroby prostaty

Choroby prostaty zwykle pojawiają się u mężczyzn po 60. roku życia. Najczęściej kojarzymy je z przerostem prostaty, który rzeczywiście stanowi najczęstszą chorobę stercza. Jednak nie warto bagatelizować żadnej z możliwych chorób stercza - nie tylko utrudniają one życie seksualne, ale także wpływają negatywnie na zdrowie układu moczowego. Mogą również wiązać się ze zmianami nowotworowymi. Z jakimi chorobami prostaty możemy mieć do czynienia?

Wymiary prostaty zdrowej i powiększonej

Zdrowa prostata powinna mieć 4x3 bądź 5x3,5 cm i mieć objętość 25 cm³. Każde powiększenie, odstępstwo od normy, powinno być dla nas alarmujące. Warto jednak zwrócić uwagę także na objawy, o których będziemy mówić poniżej. To one mogą świadczyć o poważnych zmianach w organizmie.

Powiększona prostata

Powiększona prostata to łagodny rozrost stercza - najbardziej łagodna zmiana tego gruczołu. Wiąże się ze zmianami hormonalnymi, dlatego występuje u mężczyzn już od 45. roku życia. 

Powiększona prostata nie pojawia się z dnia na dzień. Jest to pewien proces, który można zauważyć poprzez baczne obserwowanie swojego ciała. Rozrost prostaty będzie na przykład objawiać się większymi trudnościami z oddawaniem moczu - strumień nie będzie już tak silny, może się urywać. Prowadzi to do niecałkowitego opróżniania pęcherza, co może wywołać infekcje układu moczowego. 

Zapalenie prostaty

Zapalenie prostaty jest często występującym schorzeniem, które pojawia się u mężczyzn niezależnie od wieku. Nie jest bowiem powodowane przez zmiany hormonalne, a bakterie i drobnoustroje. Zapalenie prostaty może wiązać się z ostrym bólem i problemami z oddawaniem moczu, jednak nie zawsze tak to wygląda. O objawach tego schorzenia piszemy niżej.

Za najczęstsze przyczyny zapalenia prostaty uznaje się infekcje bakteryjne i wirusowe, infekcje układu moczowego, a także obecność kamieni sterczowych. Schorzenie może pojawić się także u mężczyzn, którzy długotrwale korzystają z cewnika oraz przeszli zabiegi lub operacje urologiczne.

Rak prostaty

Przeważnie powiększona prostata związana jest z rozrostem zdrowych komórek stercza. Zdarzają się jednak sytuacje, w których komórkami namnażającymi się w tym gruczole okazują się komórki rakowe. Rak prostaty jest najczęstszym nowotworem złośliwym u mężczyzn. Rozpoznawany jest najczęściej pomiędzy 65. a 70. rokiem życia, a u mężczyzn po 80. roku życia ryzyko jego wystąpienia wynosi 60%. 

Dokładne przyczyny choroby nie zostały jeszcze poznane. Wskazuje się jednak, że największym czynnikiem ryzyka jest czynnik genetyczny. Jeśli zatem w rodzinie występują przypadki raka stercza, istnieje większa szansa na zachorowanie. Do innych powodów występowania tej choroby zalicza się także otyłość, nieodpowiedni tryb życia, nadużywanie alkoholu, palenie czy jedzenie czerwonego mięsa w dużych ilościach.

Dlatego wszystkie nieprawidłowości, które występują w obrębie gruczołu krokowego, powinny być zgłoszone specjaliście. 

Problemy z prostatą – objawy

Problemy z prostatą nie zawsze muszą wiązać się z dużym bólem krocza czy gorączką – tego typu objawy zaobserwować można dopiero przy ostrym zapaleniu gruczołu krokowego. Wcześniejsze symptomy są jednak w stanie uchronić przed nieprzyjemnościami związanymi z rozwojem schorzenia. Warto zwracać uwagę przede wszystkim na wszelkie bóle w okolicach krocza – także w pachwinach czy podbrzuszu. Już one w pewnym wieku mogą wydać się niepokojącą zapowiedzią zbliżającego się problemu z prostatą. Jeśli dołączy do nich ból podczas oddawania moczu bądź wytrysku, wizyta u lekarza jest jak najbardziej wskazana. Alarmujące może być również uczucie parcia na pęcherz, które jest częstym symptomem łagodnego przerostu prostaty. Powodowane między innymi niemożnością opróżnienia pęcherza w całości, ale także nadreaktywnością mięśni wypieracza, z którą może borykać się chory. W przypadku tego typu objawów konieczne jest skonsultowanie się z lekarzem urologiem, który – po badaniu per rectum – może stwierdzić obrzęk gruczołu krokowego. Jeśli mamy do czynienia z zapaleniem prostaty, można spodziewać się także zatrzymania moczu spowodowanego znacznym przerostem prostaty, dużego bólu podczas mikcji, gorączki a nawet ropnego wycieku z cewki.

Badania prostaty - jak bada się prostatę?

Ze względu na to, że tylna część stercza przylega do odbytu, najłatwiejszym sposobem na jego zbadanie jest zrobienie tego właśnie przez odbyt. Wywołuje to niepokój i skrępowanie wielu mężczyzn, którzy nie decydują się przez to na wykonanie rutynowych badań. Chociaż nie jest ono przyjemne, badanie prostaty per rectum nie jest inwazyjne - nie powoduje bólu ani nie wymaga odpowiedniego przygotowania się.

Prostatę można zbadać także za pomocą USG. Badanie wykonuje się poprzez odbyt lub powłoki brzuszne, na pełnym pęcherzu. Przy drugim sposobie badania nie jest konieczne przygotowanie się. Jednak USG per rectum musi być poprzedzone lewatywą, która wykonywana jest dzień wcześniej. Ma ona na celu oczyszczenie dolnego odcinka układu pokarmowego.

Prostatę bada się także poprzez wykonanie profilaktycznego badania prostaty (PSA). To badanie krwi, które umożliwia wykrycie chorób stercza za pomocą określenia stężenia PSA, białka wytwarzanego przez komórki prostaty. Jest ono zalecane zwłaszcza u osób, u których istnieje ryzyko wystąpienia nowotworu gruczołu krokowego. 

Leczenie prostaty

Leczenie prostaty zależy oczywiście od konkretnego schorzenia. W tym celu konieczna jest diagnoza wystawiona przez lekarza urologa. Chociaż badanie prostaty może być przeprowadzone przez lekarza ogólnego, to urolog zajmuje się dalszym leczeniem lub kierowaniem pacjenta do kolejnych specjalistów.

Leczenie zapalenia prostaty

Zapalenie prostaty nie jest proste do wyleczenia. Po postawieniu diagnozy lekarz może przepisać choremu antybiotyki oraz środki rozkurczowe – dotyczy to ostrego zapalenia prostaty, które ma podłoże bakteryjne. W przypadku przewlekłego zapalenia leczenie może być trudniejsze, długotrwałe i wymagające nie tylko leków, ale także zmiany stylu życia. W takich sytuacjach zaleca się przede wszystkim rezygnację z alkoholu, kofeiny czy pikantnych potraw. W obu przypadkach konieczne może być także zacewnikowanie chorego, który ma problem z oddawaniem bądź nietrzymaniem moczu. W sytuacji, w której nietrzymanie moczu towarzyszy zapaleniu prostaty, można jednak radzić sobie także bez pomocy cewnika.

Laserowe leczenie prostaty

W leczeniu przerostu prostaty korzysta się przede wszystkim z farmakoterapii, której zadaniem jest ułatwienie pacjentowi oddawania moczu. To głównie alfa blokery odpowiadające za rozluźnienie mięśni. Jednak obecnie stosuje się także zabiegi laserowe, które umożliwiają usunięcie nagromadzonych komórek. Za pomocą lasera czerwonego możliwe jest pozbycie się tkanki gruczołowej, co pozwala na zwiększenie strumienia moczu. Dolegliwości pooperacyjne są z kolei mniejsze, niż w przypadku operacji laparoskopowej, która wykonywana jest przy nowotworze gruczołu krokowego.

Prostata operacja - kiedy jest konieczna?

Operacja prostaty czyli tak zwana radykalna prostatektomia, jest zabiegiem polegającym na usunięciu całego stercza, a nierzadko także okolicznych węzłów chłonnych. Operacja prostaty jeszcze do niedawna wykonywana była poprzez otwarcie powłok brzusznych. Obecnie wykonuje się ją najczęściej metodą laparoskopową, by nie uszkodzić nerwów i naczyń krwionośnych, które odpowiadają za osiągnięcie erekcji. Jest ona konieczna w przypadku złośliwego nowotworu stercza, który nie dał przerzutów na inne organy i nie został wyleczony za pomocą radioterapii. Do zabiegu kwalifikują się mężczyźni, u których poziom PSA wynosi mniej niż 21 ng/ml.

Zachęcamy także do zapoznania się z naszym tekstem Operacja prostaty i rekonwalescencja po zabiegu.

Profilaktyka prostaty

Aby zminimalizować ryzyko wystąpienia chorób prostaty, zaleca się korzystanie z działań profilaktycznych. Przede wszystkim dotyczą one zmiany diety - zmniejszenie lub zrezygnowanie z czerwonego mięsa, rzucenie palenia i zrezygnowanie z picia alkoholu. Zaleca się także uprawianie sportu i unikanie siedzącego trybu życia. 

Do działań profilaktycznych zalicza się oczywiście także regularne badania prostaty. Umożliwiają one wczesne wykrycie zmian gruczołu krokowego i szybkie pojęcie leczenia. 

Prostata dieta

Dieta u osób pragnących zminimalizować ryzyko wystąpienia chorób prostaty polega przede wszystkim na włączeniu do menu produktów bogatych w antyoksydanty, chroniące organizm przed działaniem wolnych rodników. Dodatkowo wskazuje się, że pozytywne działanie na komórki gruczołowe prostaty ma także likopen, znajdujący się w pomidorach i przetworach pomidorowych. Nie tylko zapobiega rozrostowi i nieprawidłowym przemianom komórek prostaty, ale także ochrania tkanki przed wpływem czynników rakotwórczych. 

Pozytywny wpływ na gruczoł prostaty mają także fitoestrogeny, które możemy znaleźć w nasionach soi i produktach sojowych. 

Jak chronić się przed wilgocią?

Problemy z prostatą nierzadko wiążą się niemożnością oddania moczu, który – zalegając w pęcherzu – miarowo wycieka z cewki moczowej. To niezwykle niekomfortowe dla chorego, który boryka się z bólem fizycznym i jednocześnie zawstydzeniem związanym ze swoją przypadłością. Do tego dochodzi także pojawiająca się wilgoć, która może powodować macerację skóry (marszczenie się), a co za tym idzie także podrażnienia i uszkodzenia naskórka. Aby uniknąć tych nieprzyjemnych konsekwencji łagodnego przerostu prostaty, warto zatem skorzystać z wyrobów chłonnych, które doskonale chronią przed wilgocią, a także nieprzyjemnym zapachem moczu. Odpowiednim przykładem tego typu produktów są wkładki dla mężczyzn – dostosowane kształtem do męskiej anatomii, by zapewnić jak największe poczucie komfortu podczas codziennego użytkowania. Wkładki urologiczne są bardzo łatwe do założenia, wystarczy przykleić je do bielizny. Dlatego polecane są zwłaszcza mężczyznom aktywnym, którzy w dalszym ciągu chcą korzystać z życia bez poczucia zawstydzenia czy braku kontroli nad swoim pęcherzem. Warto także przeczytać tekst dotyczący stosowania wkładek urologicznych dla mężczyzn.

Problemy z prostatą to niezwykle częste przypadłości, które wywołują poczucie wstydu oraz duży dyskomfort. Warto jednak pamiętać, iż szybka reakcja na pierwsze objawy, a także wykonywanie badań diagnostycznych mogą uchronić przed zapaleniem prostaty i związanymi z nim konsekwencjami.