Żylaki – czym są? Objawy i przyczyny. Usuwanie, leczenie, jak zapobiegać?

Czas czytania: 7 min.

Żylaki rozwijają się w wyniku współdziałania czynników genetycznych i środowiskowych. Do ich powstania może się przyczynić np. długotrwałe przebywanie w jednej pozycji. Jak zwalczyć ten nieestetyczny problem? Czy da się mu zapobiec?

Co to są żylaki i ich przyczyny

Czym są żylaki? Co to takiego? Tak określane jest trwałe wydłużenie oraz poszerzenie żyły na tyle, że uzyskuje ona kręty przebieg. Najczęstszym rodzajem tego schorzenia są żylaki nóg – zlokalizowane tam żyły mają większą skłonność do poszerzania się.
Jeśli żylaki na nogach mają postać niewielkich żyłek, zlokalizowanych płytko w skórze, mowa o tzw. pajączkach naczyniowych (inaczej teleangiektazjach). Tymczasem gdy żylaki kończyn dolnych przyjmują postać siatek, są to tzw. żylaki siatkowate. Najpoważniejszy problem, nie tylko estetyczny, ale i zdrowotny, stanowią żylaki w obrębie głównych pni żylnych. Te zmiany, doskonale widoczne na przyśrodkowych lub tylnych powierzchniach nóg, mogą dawać wiele nieprzyjemnych objawów, ale o tym poniżej.

Co wywołuje żylaki? Przyczyny nie zostały do końca poznane. Przypuszcza się, że wina leży częściowo po stronie genetyki i wrodzonych nieprawidłowościach dotyczących ściany żył lub zastawek żylnych, a częściowo wynika z ekspozycji na określone czynniki środowiskowe. Ryzyko rozwoju żylaków zwiększają bowiem:

• ciąża;
• długotrwałe przebywanie w jednej pozycji, np. w związku z wykonywaną pracą;
• długotrwałe przebywanie w wysokiej temperaturze;
• leczenie hormonalne, np. za pomocą tabletek antykoncepcyjnych;
• nadwaga i otyłość;
• przebyte urazy i operacje w obrębie nóg;
• zaawansowany wiek.

Rodzaje żylaków

Pod względem etiologii wyróżniamy następujące rodzaje żylaków:

• żylaki pierwotne — ten typ żylaków powstaje u osób z wrodzoną niewydolnością zastawek żylnych,
• żylaki wtórne — pojawiają się przy nabytej niewydolności zastawek żylnych, np. wskutek działania czynników takich jak np. długotrwałe przebywanie w jednej pozycji, brak aktywności fizycznej, ciąża, otyłość czy też spożywanie nadmiernych ilości alkoholu,
• żylaki o rzadkiej etiologii — ostatni rodzaj widocznych żył na nogach lub innych częściach ciała, jest związany z rzadkimi przetokami tętniczo-żylnymi (wrodzonymi lub nabytymi).

Żylaki dzielimy na różne rodzaje także ze względu na umiejscowienie:

• żylaki kończyn dolnych — żylak na udzie, żylaki na stopie, żylaki na łydkach, żylaki pod kolanem czy też inne żylaki na nogach stanowią najczęstszy objaw niewydolności żylnej. W szczególności niebezpieczne są żylaki głównych pni żylnych, które dotyczą dużych naczyń krwionośnych, takich jak np. żyła odpiszczelowa lub żyła odstrzałkowa,
• żylaki przełyku — u osób chorujących na marskość wątroby charakterystyczne są żylaki w obrębie układu pokarmowego, np. w przełyku,
• żylaki odbytu — inaczej hemoroidy, powstają u osób otyłych, prowadzących siedzący i niezdrowy tryb życia,
• żylaki pęcherza moczowego — ten rzadki rodzaj żylaków rozwija się np. w ciąży, w wyniku ucisku powiększającej się macicy na okoliczne naczynia krwionośne,
• żylaki macicy, żylaki pochwy — ich powstawanie ma związek ze zmianami, jakie zachodzą w kobiecym organizmie w czasie ciąży oraz po porodzie siłami natury. Żylakom macicy i pochwy często towarzyszą także widoczne niebieskie żyły na nogach,
• żylaki powrózka nasiennego — to rzadkie patologiczne zjawisko, które może poskutkować bezpłodnością.

Objawy żylaków

Charakterystyczne objawy żylaków, poza wyraźnie widocznymi sinymi uwypukleniami skóry na przebiegu żył, to:

• bóle nóg;
• obrzęki kończyn dolnych;
• silne kurcze mięśniowe, występujące przede wszystkim w nocy;
• swędzenie skóry
• uczucie ciężkości nóg.

W szczególności zaawansowane żylaki mogą prowadzić do nieprzyjemnych i uciążliwych dolegliwości.

Leczenie żylaków i ich usuwanie

Na czym polega leczenie żylaków? Jeśli zmiany te są niewielkie i stanowią jedynie problem kosmetyczny, zalecana jest profilaktyka, tak, aby nie dopuścić do ich dalszego rozwoju. Do lekarza należy się udać w trybie pilnym, gdy dolegliwości związane z żylakami nóg znacznie utrudniają codzienne funkcjonowanie. Pilnej konsultacji medycznej wymaga także sytuacja, gdy doszło do:

• pojawienia się zmian zapalnych i przebarwień skóry na nogach;
• wystąpienia krwawienia z żylaków.

Natomiast jeśli zauważono objawy, które mogą wskazywać na zapalenie żyły, zapalenie żył głębokich lub zatorowość płucną (takie jak np. duszności lub ból w klatce piersiowej), należy bez zwłoki udać się na pogotowie.

Jak leczyć żylaki? Co stosować na żylaki? Ulgę mogą przynieść preparaty doustne przepisane przez lekarza, np. zawierające diosminę lub trokserutynę. Diosmina to substancja lecznicza, która działa ochronnie na naczynia krwionośne, zwiększa ich elastyczność oraz poprawia krążenie krwi, natomiast trokserutyna wykazuje działanie osłaniające wobec ścian naczyń włosowatych oraz zmniejsza przepuszczalność małych naczyń, redukując obrzęki.

Na żylaki zalecane są także różnorodne maści oraz żele, np. na bazie wyciągu z kasztanowca. Ekstrakt z nasion kasztanowca wykazuje działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe, a także przeciwobrzękowe. Wzmacnia żyły, redukuje opuchliznę i ból oraz poprawia funkcjonowanie układu krwionośnego.
Jak pozbyć się żylaków, gdy żadna z wymienionych wyżej metod nie przyniosła poprawy? W takiej sytuacji należy rozważyć laserowe usuwanie żylaków lub leczenie zabiegowe, np. operację zamykania poszerzonych żył (skleroterapię). Do operacji kwalifikuje pacjenta lekarz chirurg. Leczenie operacyjne nie rozwiąże problemu, jeśli skłonność do występowania żylaków jest uwarunkowana genetycznie. W takiej sytuacji należy stale stosować profilaktykę.

Jak zapobiegać żylakom?

Na czym polega profilaktyka żylaków? Standardowym postępowaniem jest kompresjoterapia, czyli leczenie za pomocą stopniowanego ucisku. W tym celu należy dobrać we współpracy z lekarzem specjalne rajstopy uciskowe, pończochy uciskowe lub podkolanówki uciskowe. Specjalista pomoże dobrać odpowiedni stopień ucisku, a także poinstruuje, jak nosić produkty uciskowe.
Uzupełnieniem kompresjoterapii powinna być modyfikacja stylu życia – unikanie długotrwałego przebywania w jednej pozycji oraz dbałość o utrzymanie prawidłowej masy ciała poprzez zbilansowanie diety i zwiększenie aktywności fizycznej w ciągu dnia. Dość istotne jest także, aby:

• ograniczyć spożycie alkoholu;
• unikać długich kąpieli w gorącej wodzie;
• unikać noszenia obcisłego ubrania;
• zrezygnować z obuwia na wysokich obcasach.

Profilaktyka żylaków powinna zostać wdrożona u wszystkich osób, które znajdują się w grupie ryzyka.

Co robić, gdy pęknie żylak na nodze?

Pęknięty żylak powinien zostać jak najszybciej zaopatrzony i obejrzany przez lekarza, najlepiej ze specjalizacją z chirurgii. Miejsce krwawienia należy uciskać przez kilka minut, aby zahamować krwawienie, następnie wskazane jest założenie opatrunku uciskowego, aby nie doszło do krwotoku. Nieleczone zapalenie żylaków może doprowadzić do rozwoju poważnych powikłań (w tym np. zakrzepicy oraz jej następstw w postaci zatoru w różnych narządach), dlatego nawet takie objawy jak ból żylaka pod kolanem (bez krwawienia) powinny zostać skonsultowane z lekarzem, nie należy czekać z wizytą u lekarza do momentu, aż zaobserwowany zostanie pęknięty żylak.